Một bản dịch tốt cần những yếu tố gì?

1. Chính xác: Nội dung của bản dịch phải sát với thực tế và giải thích các vấn đề đó trong giới hạn phạm vi và lĩnh vực chuyên ngànhcó liên quan. Về lý tưởng, bản dịch không nên chứa các sai sót kỹ thuật, các lỗi về ngữ nghĩa nhỏ nhất. Trong thực tế, một bản dịch không lỗi thường rất hiếm khi có thể đạt tới, phần lớn là do có nhữngsai số, cácthiếu sót, nhập nhằng, và thậm chí các lỗi ban đầu ở bản gốc. Thế nhưng điều đó vẫn luôn là mục tiêu lý tưởng cần phải hướng tối của mọi công ty dịch thuậtchuyên nghiệp, và tối thiểu thì tính chính xácphải là nguyên tắc bất di bất dịch.

2. Có ý nghĩa: Thông điệp phải có ý nghĩa đối với ngôn ngữ và văn hóa mục tiêu cho dù các ý tưởng hay cách diễn đạtcủa chúng có thể thay đổi từ nền văn hóa này sang nền văn hóa khác. Điều này có nghĩa là:

-          các khái niệm hay ý nghĩa mở rộng trong bản gốc nhưng lại là vô nghĩa trong nền văn hóa mục tiêu cần phải được bỏ đi;

-          các khái niệm hay nghĩa rộng có thể không còn có thể hiểu được trong nền văn hóa mục tiêu, đơn giản là vì chúng đượcẩn chứa trong tài liệu nguồn và ý nghĩa tiềm ẩn đó không thể được diễn đạt trong nền văn hóa hay ngôn ngữ khác;

-          các khái niệm hay ý nghĩa mở rộng trong bản gốc cần phải được làm rõ hơn trong nền văn hóa mục tiêu;

-          các khái niệm hay ý nghĩa mở rộng có thể có ý nghĩa khác, và trở nên vô nghĩa hay thậm chí là xúc phạm trong nền văn hóa mục tiêu - như các ví dụ nổi tiếng về các sản phẩm có tên gọi mang ý nghĩa tục tĩu, thô bỉ hay lố bịch trong văn hóa đích.

3. Dễ tiếp cận: Bất cứ ai sử dụng bản dịch đều có thể hiểu rõ thông tin và thông điệp được truyền tải. Với biên dịch viên, điều này có nghĩa là phải điều chỉnh cả nội dung và cách trình bày ngôn ngữ tùy theotrình độ người dùng cuối. Cũng như bất kỳ phương tiện giao tiếp nào khác, bản dịch phải dễ đọc, mạch lạc và logic.

4.  Hiệu quả và tối ưu: Bản dịch phải có hiệu quả cả về từ ngữ truyền tải thông điệp và đảm bảo rằng thông điệp thể hiện đúng mục đích ban đầu của nó (và không gì ngoài mục đích đó). Trong thực tế nó phải thể hiện được cả mục đích ban đầu và bất kỳ mục đích nào khác kèm theo mà người dùng cuối hay những người hưởng lợi từ nó mong muốn.

5. Tuân theotiêu chuẩn hiện hành nào về thuật ngữ như:

-             tiêu chuẩn và thói quen về ngôn ngữ và văn hóa của cộng đồng mục tiêu

-             các nguyên tắc và quy định: các đối tượng, thiết bị hay các quy trình được tham chiếu đến trong bản dịch, chẳng hạn tuân theo các điều luật và quy định quốc gia riêng, mà biên dịch viên phải lưu ý,

-            các tiêu chuẩn chính thức liên quan tới thuật ngữ hay chi tiết chuyên môn,

-            các giới hạn vật lý: chẳng hạn, số chữ được giới hạn.

-           các ràng buộc về chức năng: chẳng hạn, một trang Web được dịch phảivẫn có thể truy cập, tất cả các liên kết phải hoạt động và trang web phải dễ dàng chuyển hướng.

6. Bảo vệquyền lợi khách hàng: Vì công ty dịch thuật vừa là nhà cung cấp dịch vụ, nhà môi giới, nhà tư vấn hay đối tác của khách hàng. Mang lợi ích đến cho khách hàng có nghĩa là phải đảm bảo bản dịch phải đạt được hiệu quả như mong muốn (giúp thuyết phục, hỗ trợ, giải thích, giúp sử dụng sản phẩm, thông tin, thúc đẩy mua hàng, làm thỏa mãn, quyến rũ, v.v.), trong khi tránh được bất kỳ ảnh hưởngkhông mong muốn nào (gây tức giận hay bực bội bên phía người mua đối với những bản hướng dẫn sử dụng không thể hiểu nổi, gây đùa giỡn trong khi cần xúc động, v.v.).

Để tạo ra một bản dịch tốt nhất và có hiệu quả như vậy, một công ty dịch thuậtchuyên nghiệp cần phải lưu ý đến:

a)   Bối cảnh văn hóa mà trong đó thông điệp sẽ được đón nhận và được hiểu - văn hóa là có tính dân tộc, tập đoàn hay địa phương,hệ giá trị của người dùng cuối - nếu không bản dịch sẽ không được chấp nhận,

b)   Cách hiệu quả nhất để diễn đạt các luận điểm, trình bày thông tin, tổ thức nội dung theo mục tiêu cần đạt được - nếu không bản dịch sẽ không đạt được mục đích ban đầu,

c)    Các quy ước về văn phong và thuật tu từ được chấp nhận trong văn hóa mục tiêu - nếu không, thông điệp sẽ được xem như là 'từ trên trời rơi xuống'. Điều này có thể sẽ lan tỏa khắp thông điệp hay có thể được thấy trong các khía cạnh nhất định, chẳng hạn như khi bản dịch không tuân theo hướng dẫn về phong cách riêng của công ty,

d)   Các khuôn mẫu ngôn ngữ (tức làvề thuật ngữ và cách diễn đạt tiêu chuẩn) - nếu không, bản dịch sẽ có cảm giác được viết bởi một 'người ngoại đạo’ (bởi vì việc sử dụng các thuật ngữ và các câu văn thích hợp được xem như là dấu hiệu xác nhận năng lực chuyên môn và thể hiện rằng nhà văn hay diễn giả có phải là 'chuyên gia' trong lĩnh vực đó hay không).

Quan trọng hơn hết, nhà cung cấp dịch vụ dịch thuật phải đưa ra một bản dịch hiệu quả và kinh tế. Các yếu tốđược bao hàm có vẻ như chẳng liên quan gì tới 'công việc dịch thuật' theo nghĩa truyền thống. Tính hiệu quả và kinh tế có thể là, chẳng hạn,bỏ qua một phần tài liệu nguồn, tóm tắt ba mươi trang trong mười dòng hay tương tự; thêm vào một đoạn để đưa thêm thông tin không có trong tài liệu gốc nhưng biên dịch viên cho là cần thiết đối với người dùng cuối trong nền văn hóa đích;dịchthành năm trang bản dịch cho hai trang tài liệu nguồn hay ngược lại; chỉ dịch các mục thông tin phù hợp cho nhu cầu của người dùng cuối hay tái tổ chức một bộ các tài liệu , v.v. Tất nhiên, tất cả những điều này phải cần đến khả năng chuyên nghiệp và những biên dịch viên có trình độ chuyên nghiệp ở mức độ cao nhất.

Dịch thuật Kim Sang